Tính đến hết tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 6,22 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), đằng sau con số tăng trưởng ấn tượng này là nỗ lực "chạy nước rút" của nhiều doanh nghiệp nhằm đẩy nhanh đơn hàng sang Hoa Kỳ trước thời điểm ngày 1/8 – khi mức thuế đối ứng mới mà nước này công bố đầu tháng 7 chính thức có hiệu lực.
1. Sự trái ngược giữa hai thị trường lớn: Hoa Kỳ và Trung Quốc
Xuất khẩu thủy sản sang thị trường Hoa Kỳ trong tháng 7/2025 chỉ đạt 145,8 triệu USD, giảm mạnh 19,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, nhờ việc đẩy mạnh đơn hàng sớm, tổng kim ngạch 7 tháng vẫn tăng 10,4%. Nguyên nhân chính khiến thị trường này biến động là do Hoa Kỳ áp dụng loạt biện pháp thuế: thuế đối ứng 20%, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp, gây ảnh hưởng đến đơn hàng và làm gián đoạn chuỗi cung ứng.
Ngược lại, Trung Quốc trở thành điểm sáng với mức tăng trưởng mạnh mẽ. Tháng 7/2025, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đạt 221,5 triệu USD – tăng 31,7% so với tháng 7/2024. Lũy kế 7 tháng, con số này đạt 1,33 tỷ USD, tăng tới 42,6% so với cùng kỳ năm trước. Sự tăng trưởng đến từ việc Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu các mặt hàng như tôm, mực; trong khi doanh nghiệp Việt Nam nhanh chóng chuyển hướng, tận dụng các hiệp định thương mại như RCEP, CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan.
Bên cạnh Hoa Kỳ và Trung Quốc, các thị trường như Nhật Bản, EU, Hàn Quốc và ASEAN cũng ghi nhận sự tăng trưởng tích cực, nhờ nhu cầu tiêu dùng tăng cùng lợi thế giá cả và nguồn cung ổn định từ Việt Nam.
2. Tôm – Mặt hàng chủ lực đối diện thử thách thuế
Sau 7 tháng đầu năm 2025, tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực với kim ngạch 2,49 tỷ USD, tăng 23,6%. Tuy nhiên, các rào cản từ phía Hoa Kỳ đang đặt ra nhiều áp lực. Nếu mức thuế đối ứng 20% được thực thi, tôm Việt Nam sẽ mất dần lợi thế cạnh tranh so với Ecuador (15%), Indonesia và Philippines (19%).
Đặc biệt, kết quả sơ bộ POR19 mà Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố tháng 6 cho thấy mức thuế chống bán phá giá lên tới 33,29% đối với nhiều doanh nghiệp lớn – khiến niềm tin thị trường bị lung lay. Phó Tổng thư ký VASEP – bà Lê Hằng – nhận định nếu kết quả này được giữ nguyên vào tháng 12/2025, ngành tôm Việt Nam đứng trước nguy cơ mất thị trường Hoa Kỳ.
Tuy vậy, VASEP vẫn dự báo xuất khẩu tôm năm 2025 có thể đạt từ 3,6 đến 3,8 tỷ USD nếu doanh nghiệp tiếp tục khai thác hiệu quả các thị trường châu Á, EU, các nước CPTPP và đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm giá trị gia tăng sang Nhật Bản.
3. Cá tra giữ vững đà tăng – Dấu hiệu tích cực từ thuế 0%
Xuất khẩu cá tra đạt 1,22 tỷ USD trong 7 tháng, tăng 11,1% so với cùng kỳ. Đáng chú ý, kết quả POR20 cho thấy 8 doanh nghiệp lớn như Vĩnh Hoàn được áp mức thuế chống bán phá giá 0%, giúp khôi phục lòng tin của thị trường Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, nếu thuế đối ứng 20% chính thức áp dụng, chi phí và giá thành sẽ tăng mạnh, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh. Trong khi đó, nhu cầu từ Trung Quốc đang có dấu hiệu chững lại do hàng tồn kho, buộc doanh nghiệp phải mở rộng sang các thị trường như ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.
4. Ngành cá ngừ gặp khó do rào cản nội địa
Trái ngược với tôm và cá tra, xuất khẩu cá ngừ đang suy giảm. Sau 7 tháng, kim ngạch chỉ đạt 542 triệu USD, giảm 2,8%. Riêng tháng 7 giảm gần 19%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ những quy định nội địa bất cập như Nghị định 37 – cấm trộn nguyên liệu khai thác trong nước và nhập khẩu, cũng như quy định về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn được khai thác là 0,5m. Điều này khiến ngư dân không dám khai thác, trong khi doanh nghiệp thiếu nguyên liệu chế biến để tận dụng hạn ngạch thuế quan 11.500 tấn cá ngừ sang EU theo EVFTA.
Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ vẫn là thị trường tiêu thụ cá ngừ lớn nhất thế giới, với sản lượng nhập khẩu trung bình trên 300.000 tấn/năm. 5 nguồn cung chính bao gồm Thái Lan (28%), Việt Nam (18%), Indonesia (13%), Mexico (8%) và Ecuador (6%).
Đáng chú ý, Ecuador đang nổi lên nhờ lợi thế thuế suất thấp nhất (15%), vị trí địa lý gần Hoa Kỳ, chi phí logistics rẻ và năng lực chế biến đạt chuẩn quốc tế. Trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu cá ngừ từ Ecuador sang Hoa Kỳ tăng tới 64% về khối lượng, vượt xa các đối thủ khác.
Việt Nam tuy có tốc độ tăng trưởng tốt, nhưng chịu thuế cao nhất, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh. Trong tháng 6/2025, xuất khẩu cá ngừ Việt sang Hoa Kỳ giảm mạnh 41%. Các nhà phân phối tại Hoa Kỳ đang có xu hướng dịch chuyển đơn hàng sang các nguồn cung ổn định và ít rủi ro hơn.
5. Triển vọng và giải pháp cho 5 tháng cuối năm
VASEP dự báo, kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2025 có thể đạt khoảng 9–9,2 tỷ USD. Trong đó:
- Tôm: 3,6–3,8 tỷ USD
- Cá tra: khoảng 1,8 tỷ USD
- Cá ngừ: 850–900 triệu USD
- Các mặt hàng hải sản khác: gần 3 tỷ USD
Tuy nhiên, để đạt mục tiêu này, doanh nghiệp cần chủ động về nguyên liệu, đầu tư công nghệ chế biến, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường – đặc biệt là vào các thị trường ngách trong khối CPTPP, ASEAN và châu Á.
Bên cạnh đó, cơ hội vẫn còn lớn nhờ sự phục hồi từ các thị trường như Trung Quốc, ASEAN, Nhật Bản và tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU. Các hiệp định như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục là "tấm vé thông hành" giúp thủy sản Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Nguồn: VnEconomy